Na całym świecie są różne sposoby witania nowego i żegnania starego roku. Wszyscy ludzie na w większym lub mniejszym stopniu świętują tę noc. Jedni wyprawiają wielkie bale, podczas gdy inni wolą posiedzieć z najbliższymi w domu. Hiszpanie jedzą po dwanaście winogron przed północą, Włosi wyrzucają z domów niepotrzebne rzeczy, a Meksykanie wkładają do kieszeni pieniądze. Ma to być życzenie sobie kolejnego roku urodzaju i dobrobytu. Większość osób na świecie symbolicznie wznosi toast szampanem. A jak jest w Maroku?
Może zdziwię wszystkich, ale jest INACZEJ.
Dlaczego? W Marokańskim kalendarzu istnieją trzy daty jako początek roku. Zatem w teorii obchodzi się trzy raz Nowy Rok. Żadna z tych celebracji zazwyczaj nie przypomina jednak tych hucznych sylwestrów, które znamy z europejskiego życia, bajecznych pokazów fajerwerków z Australii lub Nowego Jorku. Nim napiszę jak to wygląda i dlaczego tak jest, warto zacząć od początku..
~ mityczne podekscytowanie i radość
Celebracja zmiany roku ma swoje korzenie jeszcze w antycznych czasach. Związane są z rzymskim bogiem Janusem, który jest przypisany w mitologicznych historiach wszelkim początkom. Opiekuje się drzwiami, bramami, mostami czy ogólnie wszelakim motywem przejścia ze starego w nowe. Janus symbolicznie przedstawiany jest jako postać mająca dwie twarze. Jedna spogląda w przeszłość, a druga już wybiega wzrokiem w przyszłość. Podobnie my, tradycyjnie 1 stycznia, siadamy by podsumować sobie zeszłoroczne poczynania, robiąc jednocześnie listy postanowień i planów na nowy rok. W końcu coś się skończyło, a coś dopiero zacznie.
Niewielu z nas jednak wie, że początek obchodów datuje się na rok 999. To wtedy pierwszy raz wraz z końcem roku nastąpić miał także koniec świata. Wszystko tyczyło się przepowiedni od wróżki Sybilli, która zapowiedziała atak smoka Lewiatana. Ludzie w noc zmiany roku nie spotkali się jednak z wielkim mścicielem, co dało początek wielu zabawom.
Sylwester to zatem święto przejścia i poniekąd zwycięstwa. Różne grupy ludzi zbierają się w tym dniu by celebrować miniony rok, wierząc jednocześnie w powodzenie kolejnych 365 dni. Polska swoje tradycje sylwestrowe przyjęła z Europy Zachodniej dopiero w XIX wieku. Początkowo co ciekawsze, świętowały tylko zamożniejsze warstwy społeczeństwa. Następne lata przynosiły jednak coraz więcej zabaw, podczas których arystokracja wznosiła toasty różnymi trunkami, a ludzie biedniejsi po prostu spotykali się w gronie rodzinnym i ucztowali jedząc to co upolowali wcześniej. Dopiero na przestrzeni ostatnich lat zaczęto wyprawiać bardziej powszechne, huczne przyjęcia. Stąd bale, domówki czy festiwale uliczne.
Sylwester, jaki znamy, to ogólnie święto połączone ze zmianą lat według kalendarza ustawionego pod narodziny Jezusa. Temu też wielu nazywa go wigilią Nowego Roku. Jeśli jednak chcielibyśmy zrozumieć, czemu tak wiele państw na świecie prócz tradycyjnego Nowego Roku obchodzi także inne, należałoby cofnąć się w historii do podziału czasu na ery. Oszczędzę wykładu, ale mówiąc w skrócie, ludzie od zalania dziejów wydzielali sobie ramy czasowe. Era to okres, w którym wydarzyło się coś spektakularnego. Coś co zapoczątkowało nowe i inne życie. Nasze obliczanie lat zostało dawno temu umownie ustawione od początku narodzin Jezusa Chrystusa. To 1 rok n.e. czyli ery chrześcijańskiej. Jak łatwo można się domyśleć, idąc tym tokiem, dzień ten niewiele powinien mieć wspólnego z krajami muzułmańskimi.
Zatem nie powinnam nikogo zdziwić, że Marokańczycy nie świętują Sylwestra, tak jak robią to ludzie w Europie?
I nim tu zaczynie się lincz wszystkich turystów, którzy wyjechali na Saharę i mieli super imprezy sylwestrowe, proszę o chwile skupienia oraz uwagi.
Maroko jako kraj jest bardzo zróżnicowany pod względem warstw społecznych, przynależności czy nawet religijnego podejścia do wielu świąt. Różnice względem celebracji poszczególnych dat widać także w odniesieniu do tego, czy ktoś miał (lub ma) styczność z obcokrajowcami bądź nie. Wtedy wiele osób jest bardziej otwartych na zagraniczne zwyczaje, a nawet adaptuje je w swoim otoczeniu. Celebracja Sylwestra nie jest standardem. Niewątpliwie, Maroko to kraj bardzo silnie związany ze swoją historią, dlatego mimo wszystko coraz mocniej wspominane są na pierwszym miejscu tradycje tego regionu. Tak też, wyróżnić możemy trzy daty jako początki nowego roku. Jest to znany na całym świecie Sylwester, a także Al-Hijra (Higgrea) oraz Yennayer. Czas przedstawić te święta ciut bliżej.
~ trzy daty, trzy różne tradycje
1. Klasyczny Nowy Rok
Na pierwszy ogień pójdą zatem obchody tego co najbardziej znamy. Sylwester w Maroku najliczniej obchodzą turyści, ekspaci oraz chrześcijańscy Marokańczycy. Muzułmanie nieco mniej lub niektórzy, nawet wcale.
Imprez sylwestrowych przygotowanych pod obcokrajowców jest mnóstwo. W wielu hotelach spotkać można wystawne kolacje czy bale, a w klubach tradycyjnie wyprawiane są wielkie imprezy nawet z alkoholem, shishą czy innymi specyfikami. Można też wykupić sobie specjalne wyjazdy na Saharę lub w inne górskie destynacje. W większych miastach organizowane są czasami pokazy sztucznych ogni oraz koncerty. Nie jest to bynajmniej zwyczaj, który powtarza się zawsze i spotkamy go z ręką na sercu co roku. Jak obchodzi się Nowy Rok w Marrakeszu odpisała bardzo fajnie swego czasu Rasa na swoim blogu “Blondie in Morocco” -> jej wpis i zdjęcia znajdziecie tutaj!
Jeśli chodzi o chrześcijan zamieszkujących Maroko to wierzą oni, tak jak reszta, że nowy rok jest erą łask i pokoju. Uważają, że pierwszy stycznia jest początkiem czegoś cudownego. Jest okresem, w który powinniśmy wejść z nową nadzieją. Ludzie chodzą do lokalnych kościołów, a także spotykają się z bliskimi. Często organizują małe imprezy w domach, na które zaprasza się sąsiadów czy znajomych.
Natomiast muzułmanie, czyli znaczna większość społeczeństwa, podchodzi do tego dnia w dwojaki sposób. Wielu w ogóle nie świętuje! Starsze pokolenia nigdy nie przykładały do tego dnia jakiegoś specjalnego znaczenia, a ci co bardziej religijni nawet kłócą się, że to niezgodne z praktykami islamu. Młodsze pokolenie podąża już mocniej za trendami światowymi. Odchodząc od religijnych względów, biorąc ten dzień tylko za kolejny pretekst do świętowania. Co za tym idzie, nie są im obce eleganckie wystawne imprezy czy organizowanie spotkań towarzyskich na cześć wejścia w nowy rok. Są też rodziny, które spotykają się razem w Sylwestra i jedzą wspólny odświętny obiad. Symbolicznie kupuje się ciasto z wielkim lukrowym napisem BONNE ANNEE 2022. Generalnie, Marokańczycy lubią świętować czymś słodkim, dlatego też przed wieloma imprezami rodzinnymi okupuje się lokalne cukiernie. Na przestrzeni ostatnich kilku lat (pomijając te pandemiczne) w największych miastach zdarzały się pokazy na niebie czy mini koncerty z muzycznymi gwiazdami. Na takie atrakcje natkniemy się w takich miastach jak Rabat, Agadir, Meknes, Marrakesz czy Casablanka.
2. Al-Hijra (Higgrea)
Idąc dalej z celebracjami, pojawia się drugi Nowy Rok. Dzień zwany w Maroku Higgrea.
To inaczej początek islamskiego nowego roku. Jest to jedno z najważniejszych świąt w świecie islamskim. Dzień ten ma duże znaczenie dla wszystkich muzułmanów. Tak samo jak klasyczny Nowy Rok oparty jest o początek ery chrześcijańskiej, tak Higgrea swój wzięła z kolejnego ważnego wydarzenia. Era muzułmańska zaczęła się 16 lipca 622 roku, a za je przełomowe wydarzenie przyjęto datę ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny.
Tak zwana po polsku Hidżra to początek księżycowego nowego roku. Jak i również początek kalendarza islamskiego. Od daty tej ery rozpoczyna się pierwszy miesiąc kalendarza muzułmańskiego. Muharram to jeden z czterech najważniejszych miesięcy w roku, a ze swoim podniosłym stylem stoi tuż obok Ramadanu. Nazwa miesiąca sama w sobie oznacza to co “zakazane”, a wielu uważa go za ważny okres modlitwy oraz refleksji. Ludzie w tym dniu spotykają się ze sobą w ciepłej rodzinnej atmosferze. Na ulicach zdarza się słyszeć powitania z życzeniami noworocznymi, a i wielu odwiedza dalszych znajomych czy kuzynostwo. Tradycją jest odmawiana o świcie w meczecie modlitwa, a tuż po niej Imam zwykle przemawia o proroku wskazując jego najbardziej istotne czyny oraz wypowiedzi. Jest to bardziej wydarzenie religijne niżeli świecka uroczystość rozrywkowa. Marokańczycy, których znam, często spotykają się w domach i razem oglądają lokalne transmisje na temat Al-Hijry w telewizji. W tym roku, Al-Hijra wypadnie w Maroku prawdopodobnie z końcem lipca.
3. Id Yennayer
Ostatni na mojej liście, ale w sumie drugi w kalendarzu wypada Berberyjski Nowy Rok!
Yennayer celebrowany jest w styczniu, w oparciu o kalendarz agrarny. To taki sylwester na rozpoczęcie nowego roku rdzennych mieszkańców Maroka, czyli ludów Amazigh. To tradycja przesiąknięta symbolami i wartościami wywodzącymi się z cywilizacji agrarnej, dla której jedność człowieka z naturą ma największe znaczenie. Amazygowie to w wielkim uproszczeniu znani nam Berberzy. To plemiona sięgające swoją historią bardzo głęboko w tożsamość obecnych Marokańczyków. A o ich święcie pisałam w zeszłym roku szerzej w artykule “Berberyjski Nowy Rok”.
Berberyjski Nowy Rok został swego czasu ogłoszony jako pamiątka tego ile dokonali Amazygowie na terenach północnej Afryki. Do czego doszli i jak troszczyli się o naturę. Marokańczycy z tymi korzeniami świętują gotując wszelkie swoje tradycyjne starodawne potrawy. Każdy region słynie z innej, a wiele z nich odrzuca mięsne dodatki ku chwale tego co dała im matka ziemia. Najbardziej popularne to Takla czy Aseeda. To potrawy z ziaren kukurydzy lub pszenicy, udekorowane często olejem i suszonymi owocami takimi jak figi, migdały, orzechy czy daktyle. Obiad tego dnia musi być podany późno. Ma być obfity, bo taki symbolicznie powinien być też przyszły rok. Natomiast od stołu nie można odejść dopóki wszystko nie zostanie zjedzone.
Zgodnie z wieloma wierzeniami, ludy Amazygów udają się z początkiem roku daleko od miast i większych skupisk ludzi. Poszukują swoich nowych naturalnych korzeni, zbierają zioła i praktykują wiele rytuałów oddając szacunek naturze. Wierzą, że to pomoże im utrzymać się w zdrowiu oraz przyniesie szczęście. Rodziny berberyjskie w tym czasie pozbywają się z domów tego co stare robiąc miejsce na nowe rzeczy. To symbol odrzucenia każdego starego i nieważnego już aspektu życia, by być bardziej wolnymi i otwartymi. W tym roku święto to wypada 12 stycznia i po raz pierwszy będzie oficjalne uznane za święto narodowe w Maroku. Będzie to rok 2972 ! A tu filmik z obchodów tego “sylwestra” w Agadirze w 2020 roku:
To jak, na który nowy rok wpadacie?
