Henna w kulturze arabskiej dodaje uroku i kobiecości osobie, która ją nosi. Użycie jej symbolizuje ukazanie się nowej tożsamości, a także według starych wierzeń Berberów ma przynosić szczęście. Różne wzory mają inne znaczenie, a ich nakładanie wiąże się często z wieloma rytuałami..
~ pochodzenie Mehndi
Dekorowanie ciała henną od dawna jest częścią wielu kultur, w tym arabskiej i marokańskiej. Niektóre źródła wskazują, że używanie sproszkowanych liści oraz ekstraktu z kwiatu lawsonii bezbronnej (lawsonia inermis) datuje się już na epokę brązu. Starożytni Egipcjanie używali tej sztuki do przyozdabiania dłoni umarłych, tuszowania siwizny oraz w leczeniu wielu problemów skórnych. Prorok Mohamed również korzystał z henny, farbując swoją brodę.
Wiele wskazuję, że sztuka malowania henną pochodzi z Afryki Północnej, skąd dalej rozprzestrzeniła się do Zatoki Perskiej, Indii oraz Azji, a także państw basenu Morza Śródziemnego.
W każdym z zakątków globu przybrała nieco inną formę ekspresji, charakteryzuje się innym stylem oraz posiada odmienną nazwę: Mehendi, Mendhi, Al-Henna lub po prostu najczęściej używana – Mehndi. Tu trafiła w głównej mierze dzięki przedislamskim wierzeniom ludów Amazigh, które wierząc w Barakę (powodzenie). Z dumą zdobili oni ciała henną w celu ochrony przed licznymi chorobami oraz mocą złego oka. To oni wierzyli, że te rysowane na dłoniach symbole mogą przynosić szczęście. A jak jest naprawdę ?
~ marokańska henna
O tym, czym tak właściwie jest henna pisałam przy okazji postu ” Guide to Henna” – jeśli macie ochotę poczytać jak zaczęła się moja przygoda z tą sztuką to zapraszam właśnie tam. Natomiast tu, wiedząc czym jest Mehndi, skupimy się na Maroku. W tym kraju sztuka zdobienia ciała powróciła na przestrzeni ostatnich kilku dekad, jako wyraz dziedzictwa folklorystycznego oraz przywiązania do tradycji przodków. Podczas kolonizacji bowiem, rytuały henny zanikły w dużej mierze z powodu silnego przepływy wzorców europejskich. Wiele zachodnich pomysłów zastąpiło wówczas rodzimą sztukę oraz praktyki. Ludzie coraz mocniej bowiem chcą sięgać do swoich korzeni i celebrować to kim są.
Marokańscy artyści zajmujący się sztuką Mehndi najczęściej używają strzykawek do nakładania wzorów na ciało. Należy mieć dobrze wyćwiczony nadgarstek by idealnie rozprowadzić tusz.
Kobiety z Afryki Północnej niegdyż lubiły się mocno w tatuażach tradycyjnych, wykonywanych na rękach, ramionach, stopach, nogach, czasami na piersi i twarzy. Również szyje można było wytatuować. Bardzo mocno to dziedzictwo widoczne jest wśród plemion berberyjskich, gdzie starsze kobiety spotkać można z charakterystycznymi tatuażami na ciele. Islam, który opanował ziemie marokańskie, zakazał tatuaży. Według tej religii nie można “upiększać swojego ciała”, zatem wszelkie permanentne zabiegi zostały potępione i w większości zaniechane. Miłość do malowania wzorów jednak została i tu jak na lekarstwo zwrócono się znów ku Mehndi. Tak zwane ubieranie henny stało się ważnym elementem kultury. Z szacunku do religi zrezygnowano jednak z malowania wizerunków ludzi i zwierząt, a skupiono się na bardziej abstrakcyjnych wzorach geometrycznych oraz winoroślach i kwiatach.
~ tradycje i rytuały
W Maroku henna używana jest do przyozdabiania ciał na różne ważne okazje w życiu człowieka. Przyjęło się, że jest ona stosowana przy ślubach, narodzinach dzieci oraz wydarzeniach religijnych, takich jak Ramadan, Eid al-Fitr i Eid al-Adha. Zdarza się, że henna obecna jest także przy pogrzebach, jednak nie jest to proceder powszechny. W różnych regionach kraju dekoracje są nieco odmienne, a ich symbolika dotyka innych tematów. Wzory bowiem mogą reprezentować politykę, kobiece piękno i płodność, zdrowie psychiczne lub problemy fizyczne. Zależą one również nie tylko od regionu, lecz i plemienia Amazigh, które akurat urzęduje na danych ziemiach.
WESELA I OBRZĄDKI ŚLUBNE
Henna w Maroku jest częścią tradycyjnego wesela. Specjalnie na obrządki, z nią w roli głównej, wydziela się czas wieczorem przed ceremonią. Wtedy to do przyszłej panny młodej przychodzą inne kobiety: rodzina, przyjaciółki, sąsiadki czy inne znajome z okolicy. Rozmawiają one o życiu małżeńskim, debatują nad przyszłością. To ten czas, kiedy to starsze mężatki Negaffa dają porady, dzielą się swoim doświadczeniem i przygotowują panne na noc poślubną. Henna ma tu symboliczne znaczenie przeobrażenia się dziewczynki w kobietę. Ślub oznacza nowy początek, celebruje się wtedy połącznie dwóch rodzin. Całemu procederze często towarzyszą śpiew, taniec i głośna muzyka. Mehndi obejmuje wtedy malowanie dłoni i stóp panny młodej, a także zaproszonym kobietom. Sięga się po różne symbole, wymyślne i niekiedy bardzo skomplikowanymi wzorami. Zwyczajowo przyjęło się, że ma to przynieść szczeście, życie w zdrowiu i zdala od krzywd.
Praktyka stosowania henny przez pana młodego nie jest tak popularnie obecna jak kiedyś, jednak jest to również część pradawnych obrządków. Niegdyś wybierano specjalną osobę, która za pomocą palca nakładała na rękę młodego prosty wzór z henny. Często kreska lub okrąg pośrodku dłoni na wewnętrznej stronie. Miał to być symbol połączenia się z kobietą. Ceremonia miała miejsce zawsze przed spotkaniem się pary młodej i była widowiskiem publicznym. Podczas gdy, malowanie panny młodej tradycyjnie odbywa się w zamkniętym pomieszczeniu tylko przy kobietach.
NARODZINY I OBRZEZANIE
Siedem dni po porodzie w Maroku odbywa się uroczysta fiesta na cześć dziecka. To w tym dniu nadawane jest mu oficjalnie imię. Jest to bardzo ważna tradycja, podczas której wszyscy znajomi i rodzina przychodzą złożyć gratulacje. Wręczają oni prezenty dla noworodka oraz pieniądze. Podczas tej uroczystości odbywa się symboliczne dekorowania rąk matki hennowymi wzorami kwiatowymi. Czasami także rączki dziecka są lekko malowane, pępek i głowa. Przez wieki wierzono, że henna wymieszana z olejkiem ma zdumiewające właściwości wzmacniające skórę. Tym sposobem praktywany został rytuał wcierania mieszanki już w trzydniowe niemowlę. Obecnie odchodzi się od tego, gdyż wielu lekarzy wypowiada się przecząco jakoby henna mogła pomagać na tak wrażliwą skórę. Kiedyś wierzono, że miało to dać siłę dziecku, chronić przed czarną magią, dżinami i złym okiem.
Henna jest również obecna przy rytuale obrzezania chłopców. Jej cel jest zarówno leczniczy, jak i symboliczny. To kolejna wyjątkowa uroczystość w życiu Marokańczyków, podczas której mogą pomalować się henną wszyscy przybyli na ceremonię. Obrzezanie chłopców w Maroku jest powszechne, natomiast coraz mniej popularne staje się ogranizowanie wielkich fiest, podczas których publicznie obrzeza się chłopców w wieku oraz 4 do 14 lat. Obecnie większość małych mężczyzn obrzezanych jest w pierwszym tygodniu swojego życia, a tylko niektóre rodziny czekają do osiągnięcia przez nich starszego wieku. Tak naprawdę, to zależy od rodziny czy chce celebrować obrzezanie dziecka czy raczej woli zostawić to przemilczane.
Jeśli dochodzi do praktykowania tradycji, wtedy dzień przed obrzezaniem dziecka, maluje się jego dłonie. Często jednolitym wzorem od czubka palca aż do drugiego złącza. Dalej kreśli się różne wzory faliste, używa kropek oraz kresek prostych. Natomiast po całej uroczystości odcięcia napletka, często jako opatrunek na ranę nakłada się henne wymieszaną z olejkami i masłem. Co ciekawe istnieje wiele przesłanek, że pierwszą miesiączke kobiety również obchodzi się małym rytuałem i maluje nową kobietkę henną. Tak jak w przypadku obrzezania u chłopców, to symboliczne znaczenie stania sie kimś ważnym i dorosłym.
OBRZĄDKI POGRZEBOWE
Jak odkryto w Egipcie, wiele mumii było zafarbowanych henną. Zaobserwowano, że wykorzystywano tą technikę malunku, do przyzdobienia paznokci czy włosów. Wiele źródeł pokazuję, że kraje Afryki Północnej posiadają rytuały pośmiertne, w których henna odgrywa swoją rolę. Ciało zmarłego bowiem naciera się olejami, perfumami oraz właśnie sproszkowanym kwiatem lawsomi. Nie są powszechne zabiegi, jednak zdarza się odkrycia ciał, które mają pomalowane dłonie oraz stopy. W Maroku mieszanką henny, wody oraz róży, smaruje się czasami nagrobki. Kolor czerwony w tym miejscu bowiem ma chronić zmarłego przed złymi ludźmi. Ta praktyka powszechna była zwłaszcza na wsiach i mniejszych miejscowościach. Niegdyś, gdy śmierć wymagała zemsty, mściciel zakładał płaszcz i smarował ręcę henną na znak dokonanej zbrodni. Kobiety zdarzało się, że malowały swoje dłonie gdy dobiegał koniec żałoby.
Jest to bardzo stara tradycja, praktycznie zabobon, lecz zdarza się, że kobiecie rodzącej maluje się ręcę i stopy. A także nakreśla delikatnie usta oraz oczy innymi specyfikami naturalnymi. Ma ją to chronić, a w razie potencjalnej śmierci przy porodzie, ma zaprowadzić ją do raju.
Inne tradycje malowania henną dotyczą choćby wspomnianych już świąt muzułmańskich, a także kilku innych okazji. Zdarza się, że ludzie malują mehni na znak:
- pielgrzymki – niektórzy podróżujący do Mekki mają pomalowane ciało
- zemsty i wojny – barwiono sobie różne miejsca by pokazać chęć walki
- swoiste egzorcyzmy – henny używa się bowiem w kilku rytuałach wypędzających złe oko
- ponownego połączenia się – jeśli rodzina żyje daleko od siebie, kobiety zwykły w przypływie radości robić sobie hennę oraz malować ciało w różne wzory
- po okresie postnym – najczęściej tuż po lub w przeciągi trzech dni od przerwania postu
~ codzienność Mehndi
Mehndi używana jest od wieków przez mężczyzn oraz kobiety w krajach arabskich, perskich, tureckich i mongolskich. Obecnie sztuka malowania henną przeżywa swój renesans. Od XXI wieku zaczęła cieszyć się znów ogromną popularnością, zwłaszcza wśród turystów lub ludzi chcących doznawać orientu dosłownie na własnej skórze. Choć Marokanki zajmują się henną od lat, to do grona wielkich fanek dołączyły Europejki – wiele z nich prowadzi sklepy lub blogi, na których dowiemy się wielu ciekawych informacji w tym temacie.
źródła:
– http://www.hennapage.com/henna/what/freebooks/northafrican1.pdf
– https://www.ciee.org/sites/default/files/content/hsib/orientation/morocco.pdf
– https://pdxscholar.library.pdx.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=4575&context=open_access_etds
– https://www.homeworkmarket.com/files/mainbookrw4a1129-139.pdf
– http://www.ijhssi.org/papers/vol8(2)/Ser%20-%202/M0802027578.pdf
