Przed pojawieniem się na świecie islamu panowała niewiedza. Dopiero nowa monoteistyczna religia pozwoliła ludziom dostrzec światło w ciemności. Takie przesłania leżą w historiach muzułmańskich. Przyjście nowej religii niewątpliwie zachwiało pewnymi tradycjami i zaowocowało zmianami, między innymi stworzeniem kalendarza islamskiego czy współczesnych świąt. W świecie, gdzie lata nazywano najczęściej na cześć stoczonych bitew, coś musiało się zmienić. W tym wpisie trochę o tym jaki jest ten kalendarz Hidżry, o co w nich chodzi oraz co świętuje się w danych miesiącach. Zwłaszcza mając na uwadze marokańskie tradycje.
~ jak to się zaczęło ?
W krajach arabskich życie toczy się pod dyktando muzułmańskich świąt czy tradycji. Nie inaczej jest w Maroku, gdzie wiele ważnych dat ustalanych jest zgodnie z kalendarzem księżycowym. Ten cały proceder wziął się jeszcze z czasu przed pojawieniem się Islamu, w okresie zwanym Dżahilijja. Kalendarz arabski wówczas opierał się na fazach słoneczno-księżycowych, posiadał dwanaście pełnych miesięcy oraz jeden miesiąc dodatkowy. Zawierał on kilka dni uzupełniających, które wyrównywały różnice czasu pomiędzy obiegiem Ziemi wokół Słońca oraz obiegiem Księżyca wokół Ziemi. Dopiero Mahomet zakazał używania trzynastego miesiąca w obliczeniach dat kalendarza, co ostatecznie uprościło wszelkie wyznaczanie dat w kalendarzu księżycowym. To głównie przez tą zmianę, wszystkie święta muzułmańskie są ruchome i wypadają z reguły o dziesięć dni wcześniej do dat z roku poprzedniego.
Nowy, i obowiązujący obecnie kalendarz islamski, nazwano kalendarzem Hidżry (Hijri). Opiera się on na dwunastu miesiącach księżycowych, gdzie każdy nowy miesiąc zaczyna się wraz z pojawieniem się księżyca w nowiu.
Przed pojawieniem się tego kalendarza, historycznie lata i epoki nazywane były od ważnych wydarzeń, które miały miejsce akurat w danym czasie. Zatem epoka Hidżry także z takowym jest powiązana. Kalendarz przyjął swą nazwę po podróży proroka Mahometa i jego wyznawców z Mekki do Medyny, gdzie założyli pierwszą muzułmańską społeczność, czyli ummah. Wydarzenie to nazwano bowiem Hijra (Hijrah) co oznacza migrację lub ucieczkę. W wielu europejskich źródłach daty tej epoki oznacza się skrótem AH, czyli Anno Hegirae z łacińskiego (w roku Hidżry), a w krajach muzułmańskich spotkamy po prostu H. Natomiast lata przed Hidżrą oznacza się literami BH.
Pierwszym rokiem kalendarza Hidżry był rok 622 n.e. , a obecnie (piszę ten post na początku lipca 2022 roku) trwa 1443 rok AH. Jeśli liczylibyśmy jego długość bazując na dobrze nam znanym kalendarzu gregoriańskim, to trwałby on od 10 sierpnia 2021 najprawdopodobniej do 28 lipca 2022 roku. Rok muzułmański jest krótszy i trwa 354 dni. Długość jednej fazy księżyca trwa 29 i pół dnia, stąd miesiące według tego kalendarza mają naprzemiennie 29 i 30 dni.
~ miesiące w kalendarzu muzułmańskim
Mahomet, tak jak już wyżej wspomniałam, stworzył kalendarz hidżry bazując na tym co już istniało. Jednak mimo zmiany sposobu liczenia roku księżycowego, nazwy miesięcy pozostały te same. I tak jak wcześniej, odnoszą się do ważnych wydarzeń, które w danej porze roku miały miejsce. Są związane z tradycjami plemiennymi i życiem codziennym ludzi zamieszkujących wówczas teren Półwyspu Arabskiego. Przedstawiając każdy z nich po kolei, warto wspomnieć, że cały rok dzieli się na dwa typy miesięcy: dozwolone (halal) i zakazane (haram). Zakazane to miesiące podczas których zabronione było toczenie jakichkolwiek walk. Nazywa się je inaczej “święte”, a na ich obecność wskazuje sam Koran:
„Zaprawdę, liczba miesięcy u Allaha wynosi dwanaście [księżycowych] miesięcy w rejestrze Allaha od dnia, w którym stworzył niebiosa i ziemię; z nich cztery są święte. To jest właściwa religia, więc nie krzywdźcie się podczas nich. I walczcie z niewiernymi kolektywnie, tak jak oni walczą przeciwko wam kolektywnie. I wiedz, że Bóg jest z sprawiedliwymi (którzy się Go boją).
Koran 9:36
Świętymi miesiącami są trzy następujące po sobie: Dhul Qadah, Dhul Hijjah i Muharram, a także siódmy miesiąc Radżab (Rajab). By wytłumaczyć ich znaczenie i sens ciut bliżej, spójrzmy na nie i weźmy pod lupę święta występujące podczas nich.
1 MUHARRAM – miesiąc Allaha
Pierwszy miesiąc rozpoczynający nowy rok muzułmański jest określany w hadisach (zapisach tradycji czynów lub wypowiedzi proroka Mahometa) jako miesiąc Allaha. Jest to czas przesiąknięty zarówno religijnym, jak i historycznym znaczeniem dla wszystkich muzułmanów. To ten miesiąc bezpośrednio odnosi się do hidżry, czyli początku emigracji do Medyny i ustanowienia państwa islamskiego. Jego nazwę dosłownie tłumaczy się jako święty, a post pojawiający się przed świętem Aszura (Ashura) jest równie ważny jak ten w Ramadanie. Ashura wśród szyickich muzułmanów to dzień wspominający żałobę z powodu męczeństwa Hussaina w bitwie pod Karbalą, podczas gdy dla sunnickich muzułmanów to czas upamiętniający uwolnienie z rąk faraona proroka Musa i Dzieci Izraela. Post Ashura wynagradza drobne grzechy minionego roku, pozwalając wejść w nowy z czystą kartą. W tym miesiącu dobre uczynki są nagradzane podwójnie, a złe urastają do większej rangi.
Ważne dni i święta tego miesiąca to:
– 1 dzień: islamski nowy rok
– 9 dzień: zalecany post przed dniem Ashura
– 10 dzień: święto Ashura
– 11 dzień: post dla tych, którzy przegapili dzień dziewiąty
2 SAFAR – miesiąc wyróżnienia
Drugi miesiąc roku muzułmańskiego nie jest powiązany z żadnymi świętami religijnymi. Jednak, ma wielkie znaczenie historyczne, przez wzgląd na to co działo się w tym czasie w życiu proroka Mahometa. To właśnie w tym czasie miała miejsce próba zamachu na proroka, kiedy to jeden z klanów próbował zamordować go poprzez wysadzenie jego domu. Celem było powstrzymanie Mahometa przed zrobieniem hidżry do Medyny oraz niechęć do szerzenia przez niego przesłania islamu. Prorokowi nic się ostatecznie nie stało i zaczął budowę fundamentów meczetu w mieście Medina. Natomiast sama nazwa Safar pochodzi od arabskiego słowa oznaczającego coś pustego i opuszczonego. Miesiąca ten symbolicznie odnosi się do podróży, kiedy to ludzie opuszczali Mekkę by wyjechać w celu poszukiwania zapasów na zimowy okres. Ich domy pozostawały wtedy otwarte i puste. Jego nazwa pochodzi jeszcze z czasów przed islamskich, kiedy to wierzono w liczne przesądy o niedoborach.
3 RABI AL-AWWAL – narodziny ukochanego
To błogosławiony miesiąc, w którym urodził się oraz odszedł prorok Mahomet. Jest to ważny czas, z punktu widzenia kolejnych zdarzeń historycznych. Niemniej, nie ma ustanowionych specjalnych tradycji dla muzułmanów związanych z tymi wydarzeniami. W miesiącu tym zalecane jest skupienie się na lekcjach, które przekazywał podczas swojego życia i powrót do podstaw jego nauk. W niektórych krajach świętuje się Mawlid ( w Maroku znane pod nazwą Eid Milad un-Nabi) czyli urodziny islamskiego wielkiego proroka. Dokładna data jego narodzin jednak nie jest znana, przez to przyjmuje się często czas umowny. Z kart historii wiadomo tylko, że był to poniedziałek. Post w tym czasie nie jest obowiązkowy.
Sama nazwa miesiąca tłumaczona jest jako początek wiosny. Słowo Rabi oznacza bowiem wiosnę, a al-awwal to pierwszy, gdyż to najczęściej na ten okres przypadał ten miesiąc historycznie.
Ważne dni i święta tego miesiąca to:
– urodziny proroka Mahometa: najczęściej 12 dzień u muzułmanów sunnickich i 17 dzień u szyitów
4 RABI AL-THANI – drugi początek
Ten czwarty miesiąc kalendarza hidżry w dosłownym tłumaczeniu oznacza drugi miesiąc wiosny. W wielu krajach muzułmańskich jest to idealny okres wspominania zmarłych oraz dokonywania darowizn.
5 JAMAD AL-AWWAL – spierzchnięta ziemia
Historycznym wydarzeniem, które miało miejsce w czasie tego miesiąca jest bitwa Moota, w której prorok jednakże nie brał udziału. W tym czasie nie ma żadnych specjalnych świąt czy tradycji.
Z kolei jeśli chodzi o nazewnictwo. Wszystkie nazwy miesięcy odnoszą się do konkretnych pór roku, a niekiedy odpowiadają warunkom pogodowym jakie panowały niegdyś. Jamada, od której wywodzi się nazwa piątego miesiąca, oznacza ziemie pozbawioną deszczu. Odnosi się to do czasu susz jakie wówczas panowały. Inną umowną nazwą tego miesiąca jest Jamad al-Ula, co w tłumaczeniu znaczy pochwałę, zobowiązanie oraz opiekę w czasie suchego czasu.
6 JAMAD AL-THANI – ostatnia susza
W tym miesiącu narodziła się oraz zmarła córka Proroka, Fatima al-Zahra. A miesiąc ten nosi także nazwę Jamad al-Akhir, odnosząc się do końca bezdeszczowego okresu.
7 RAJAB – święty miesiąc
Definicją leksykalną rajaba jest słowo szanować. Siódmy miesiąc roku hidżry jest jednym ze świętych, uważanym za czas wyniosły oraz większej wartości. Najważniejszym wydarzeniem, które miało wtedy miejsce, jest nocna podróż al-miradż (isra al-miraj). Jedna z kilku błogosławionych nocy w islamskim roku, w których Prorok udał się z pomocą anioła Gabriela (Dżibrila) do nieba.
Ważne dni i święta tego miesiąca to:
– 27 dzień: upamiętnienie Isra al-Miraj
8 SHA’BAN – zaniedbany miesiąc
Wielu uważa ten miesiąc za pominięty, podczas gdy jest on ważny ze względu na przygotowanie się do czasu postu i poświęcenia. Podczas Szaban (Sha’ban) wypada kolejna z ważnych dla islamu nocy. Między 14 a 15 dniem ósmego miesiąca obchodzone jest święto Mid-Sha’ban w przeddzień lajlat al-bara’a (nocy przebaczenia zwanej także nocą niewinności). Podczas tego święta w wielu krajach muzułmańskich organizuje się specjalne modlitwy o przebaczenie za zmarłych przodków. Jednak samo wydarzenie nie jest uważane za ważne przez wszystkich. W świecie arabskim tylko pokolenia sufickie i szyitów obchodzą Mid- Sha’ban, stąd w Maroku (gdzie w większości mamy sunnitów) nic specjalnego na tą okazję raczej się nie dzieje. Natomiast sama noc przebaczenia to czas podniosły, w którym możliwy jest post, a wielu uczonych głosi, że Bóg podnosi czynny i przebacza winy.
Ważne dni i święta tego miesiąca to:
– 14 lub 15 dzień: upamiętnienie Lajlat al-Bara’a
9 RAMADAN – płonący post
To miesiąc, w którym muzułmanie zobowiązani są pościć przez cały okres jego trwania. Dla wielu ludzi jest to okazja do przezwyciężania fizycznych oraz psychicznych słabości, przy jednoczesnym oddawaniu największej czci Bogu. Swoją nazwę wziął od letniej pory roku, w której dominowały gorące dni, ramadan bowiem znaczy palący. Podczas jego trwania wypada kolejna ze świętych nocy islamu, a mianowicie lajlat al-kadr (noc siły lub noc przeznaczenia). Według wierzeń to właśnie w tę noc zostały objawione pierwsze wersety Koranu. Dokładniej o tym miesiącu, jego znaczeniu i poście, możesz przeczytać w tym wpisie – Ramadan, mity i fakty. Natomiast jeśli chcesz wiedzieć jak w Maroku świętuje i obchodzi się dziewiąty miesiąc islamskiego roku to polecam zajrzeć tutaj:
Ważne dni i święta tego miesiąca to:
– 1 dzień: początek postu ramadanowego
– 27 dzień: upamiętnienie Lajlat al-Kadr
– ostatni dzień: koniec postu
10 SHAWWAL – miesiąc nagrody
Zaraz po poście zaczyna się czas, w którym zalecana jest kontynuacja nawyków z poprzedniego miesiąca. Ramadan miał nauczyć nas odnajdywać ścieżki dobra, którym dalej powinniśmy podążać. Stąd też w szawwal nadal zachęca się ku kontynuacji i mówi o kolejnych sześciu dniach objętych dobrowolnym postem. Sam miesiąc ten zaczyna się jednak od uczczenia wszystkich wyrzeczeń, których dokonaliśmy podczas dziewiątego miesiąca. Święto Eid al-Fitr, nazywa także małym Eid, jest radosnym zwieńczeniem ramadanu i dniem podczas którego nie można pościć. W islamie każdy dobry uczynek nagradzany jest dziesięciokrotnie, stąd umowne wierzenie, że 30-dniowy post w ramadanie oraz 6-dniowy post shawwal jest równoznaczny z wypełnieniem obowiązku postnego na cały rok.
Co ciekawe, samo słowo shawwal oznacza nieść lub ponosić, a miesiąc ten zyskał swą nazwę od okresu w którym to samica wielbłąda nosi w sobie płód.
Ważne dni i święta tego miesiąca to:
– 1 dzień: święto Eid al-Fitr
11 DHUL QADAH – święty miesiąc
Chociaż w tym miesiącu nie ma dni ważnych od względem kultu religijnego, to jest to kolejny święty miesiąc w kalendarzu hidżry. Swoją nazwę wziął od słowa rozejm i siedzenie, a podczas jego trwania nie można dopuścić się wejścia w konflikty czy wojny. Jeśli popatrzymy na wydarzenia historyczne owego czasu, to właśnie podczas tego miesiąca ustanowiono obowiązek odbycia hadżdż (czyli pielgrzymki do Mekki dla muzułmanów) oraz zaczęto budowę Kaaby.
12 DHUL HIJJAH – miesiąc hadżdż
Ostatni miesiąc roku Hidżry jest jednym z najświętszych! W tym czasie odbywają się dwa wyjątkowe wydarzenia, jakim jest hadżdż oraz święto Eid al-Adha. Wśród muzułmanów istnieją wierzenia, że pierwsze dziesięć dni miesiące jest wyjątkowych i ważniejszych niż pozostałe. Ich wzniosłość równa się lub nawet przewyższa dni ramadanowe. W tym czasie znów dokonać się może przebaczenie win, osiągnięcie spokoju ducha czy zdobycie uznania w oczach Boga. Jest to idealny okres na odbycie obowiązkowej pielgrzymki do Mekki, wsparcie swojej rodziny i wspólnoty, a także dawanie jałmużny. Nazwa miesiąca w dosłownym tłumaczeniu znaczy właśnie miesiąc pielgrzymki.
Ten miesiąc to także wspomniane wyżej święto Eid. O tym czym dokładnie jest Święto Ofiarowania, jak się je obchodzi w Maroku, co symbolizuje i z jakimi lokalnymi tradycjami się wiąże możecie przeczytać w felietonie, który poczyniłam dla Klubu Polek na Obczyźnie – Baran i Łowcy Skór.
Ważne dni i święta tego miesiąca to:
– 8, 9 i 10 dzień: najczęstrzy czas odbycia pielgrzymki hadżdż
– 10-13 dzień: święto Eid al-Adha
~ koniec starego to początek nowego
Tak jak wszędzie i zawsze, po dwunastu miesiącach kończy się kolejny i zaczyna następny rok kalendarzowy Hidżry. W Maroku świętuje się to przejście modlitwą, często czymś słodkim na stole oraz czasem spędzonym z rodziną. O tym dniu pisałam już przy okazji wyjaśniania jak Marokańczycy obchodzą sylwestra. Całość znajdziecie we wpisie poniżej:
Kraje arabskie posługują się co najmniej dwoma kalendarzami w codziennym życiu. Podstawowym jest ten przyjęty na świecie, czyli kalendarz gregoriański. Natomiast dodatkowym i drugim w obiegu jest muzułmański. Główną różnicą między nimi, jest sposób wyliczania czasu. Ten pierwszy podąża za obliczeniami czasu jaki potrzebuje orbita Ziemi by okrążyć słońce, podczas gdy drugi skupia się na podążaniu za cyklem faz księżyca. Gregoriański stosowany jest przy normalnym życiu, funkcjonowaniu cywilno-prawnym, a kalendarz hidżry wyznacza ważne religijne święta i daty. Maroko, tak jak inne kraje Afryki północnej, posiada także trzeci kalendarz zwany Fellahi, który jest kalendarzem berberyjskim. Ten nie jest używany powszechnie, choć nadal ma szerokie zastosowania w wyznaczaniu sezonów rolniczych prac.
Każde święto religijne ma swoje uroczystości i zwyczaje, które będę przybliżać w osobnych wpisach. Natomiast, oprócz nich w kalendarzu marokańskim występują także inne wydarzenia, festiwale czy święta narodowe. Z tych ważniejszych warto zapamiętać:
- Święto Tronu
- Święto odzyskania Oued Ed-Dahab
- Rocznica Rewolucji Króla i Narodu
- Urodziny Króla i Dzień Młodzieży
- Dzień Niepodległości
- Rocznica Zielonego Marszu
Podczas ważnych wydarzeń w kraju ludzie mają dni wolne od pracy oraz wybierają urlopu, dlatego nie jest wskazane planowanie załatwiania jakichkolwiek urzędowych spaw w terminach świątecznych.
Źródła:
1- http://mzr.pl/
2- https://www.islamic-relief.org.uk/islamic-calendar/
3- https://www.al-habib.info/islamic-calendar/global/global-islamic-calendar-year-2022-ce.htm#hijrievents
4- https://saudigazette.com.sa/article/152932
5- https://www.hindustantimes.com/more-lifestyle/muharram-2020-al-hijri-date-and-significance-of-the-islamic-new-year/story-XfqdLHudDcI20RVWKQtOzL.html
6- https://web.archive.org/web/20170202005514/http://www.sharjah.ae/registration-locations.aspx?Val=111
