Małżeństwa ustawione przez rodziny są od wieków podstawą marokańskiego społeczeństwa. Rodzice przyszłych państwa młodych często pełnią najważniejszą rolę w wyborze odpowiedniego małżonka dla swoich dzieci. Nawet jeśli młodzi dokonali sami wyboru i zerwali z tradycją kreowanej dla nich przyszłości, to ostateczny związek nadal wymaga błogosławieństwa ze strony rodziny. A gdy go zabraknie, możemy liczyć się z tym, że ziarenko rozstania już zostało zasiane. Choć niektórym tradycja aranżowanych małżeństw może wydawać się przestarzała, nadal jest praktykowana w wielu regionach Maroka, zwłaszcza w społecznościach wiejskich i bardziej tradycyjnych. Przyjrzyjmy się zatem temu tworowi.
Dla wielu osób idea związków aranżowanych może się wydawać czymś okropnym. Dla jednych kojarzy się z przestarzałym systemem, zabijaniem miłości w związku czy brakiem wolności wyboru, choć w Maroku wręcz przeciwnie – jest to opcja na proste ułożenie sobie życia. Z resztą nie tylko Marokańczycy tak do tego podchodzą, bo aranżowane małżeństwa są także w innych krajach na świecie od Azji, przez Bliski Wschód, na Afryce kończąc. Mimo, że istnieje rosnąca tendencja od kilku lat do rozwoju indywidualizmu oraz małżeństw z miłości, to nadal aranżowane związki są ważnym aspektem kultury marokańskiej. Są zakorzenione także w podejściu tradycyjnym i religijnym, praktykowane po dziś dzień w wielu regionach, zwłaszcza tych wiejskich. Czemu tak jest?
~początki w związku
Praktyka aranżowanych małżeństw posiada w Maroku dość długą i burzliwą historię. W przeszłości bowiem, były one normą we wszystkich klasach społecznych. Postrzegano je jako sposób na zapewnienie swojej rodzinie i dziecku, stabilności społecznej oraz ekonomicznej. Rodzice często wybierali współmałżonka patrząc na takie czynniki jak status, reputacja rodziny czy bogactwo. Innymi słowy, dbali o to by do ich rodziny nie wszedł ktoś niegodny oraz odmienny od tego, do czego dążą. Same małżeństwa były postrzegane jako sposób na wzmocnienie przyjaźni i więzi między rodzinami czy konkretnymi wspólnotami oraz zachowanie tradycji rodzinnych i religijnych.
Proces aranżowanych małżeństw może się różnić w zależności od regionu, rodziny czy okoliczności. Ogólnie, wszystko rozchodzi się o to w jaki sposób dochodzi do pierwszego spotkania i decyzji o związku. W przypadku rodziców mojego małżonka, to ojcowie z obu stron spotykali się wiele razy na souk’u. Po kilku latach rozmów, doszli do porozumienia, że fajnie by było rodziny połączyć. Takim sposobem, obecna marokańska mama i tata, stali się małżeństwem, które dorobiło się ósemki dzieci. Innym przykładem może być szukanie żony sprzed miesiąca, które zaczął uskuteczniać przyjaciel mojego męża. Marokańczyk, mieszkający we Francji od kilku dobrych lat. Ma dobrą pracę i perspektywy, do Agadiru zjeżdża na święta lub wakacje. Nigdy nie poruszał tematu kobiety, aż do początku tego roku, kiedy to zaczął mojego wybranka wypytywać jak to jest mieć żonę. Po kilku rozmowach okazało się, że jego ostatnie kilka wizyt w Agadirze to wcale nie były wakacje, a właśnie poszukiwania. Przyjechał do mamy, prosić ją o pomoc w znalezieniu dla niego partnerki. Zatem ta, zaczęła rozglądać się po zaprzyjaźnionych rodzinach we wspólnocie gdzie mieszka by wybrankę odpowiednią dla niego znaleźć.
Rodzice muszą zaakceptować współmałżonka, choć właśnie, to matka najczęściej dokonuje wyboru. Ta ma bardzo ważna znaczenie dla każdego Marokańczyka i Marokanki. Co powie mama jest niemalże święte, więc i jej osądom oraz wyborom się wierzy i ufa. Matka by wybrać odpowiednią partię dla swojego dziecka wpierw rozsiewa plotki wśród swoich znajomych. Wypytuje, patrzy, ocenia możliwości. Jeśli nie znalazła niczego interesującego to dopiero idzie dalej, a jeśli już ma idealny obiekt, to później dochodzi do spotkania rodzin. Na tym, omawia się już szczegóły małżeństwa. To etap gdzie młodzi często widzą się pierwszy raz. Chyba, że potajemnie spotykali się ze sobą już wcześniej, to teraz będą grać zdziwionych i zawstydzonych by nie wyszło na jaw wcześniejsze oszukiwanie systemu.
~ czysty proces
Cały system aranżacji małżeństwa nie jest jednak taki prosty. Funkcjonuje tu pewien schemat, w którym rolę odgrywa więcej osób. Pojawiają się swaci, konsultanci, a przede wszystkim i przyszli małżonkowie mają swoją znaczącą role. Bez ich pierwszego pozwolenia oraz chęci szukania małżonka, nie zaczyna się bowiem niczego. To przyszły pan młody lub panna młoda musząc zakomunikować swoim rodzicom, że są gotowi do tego by wziąć ślub. Dopiero wówczas, zaczyna się proces szukania..
Dalej pojawią się osoby bardziej lub mniej profesjonalne, szczycące się swataniem. Może to być krewny rodziny, znajomy, ogólnie idzie się do osoby, która umie dobierać ludzi w pary. Podczas poszukiwań to swat stwarza coś na wzór listy wytycznych, które bierze się pod uwagę rozglądając się za wybrankami. Wskazuje odpowiedni wiek, wykształcenie, zawód, status społeczny i religijny czy też pochodzenie. A dalej, gdy dochodzi już do spotkania się przyszłych małżonków, swat przejmuje rolę mediatora lub powołuje się innego konsultanta, który pomaga w ustaleniu kwestii finansowych małżeństwa czy oczekiwań płynących z obu stron. Rodziny, które nie są pewne wyboru kandydata, mogą poprosić konsultanta także o weryfikacje czy partner jest odpowiedni.
A czynników, które bierze się pod uwagę przy wyborze tego “odpowiedniego” jest kilka. Obejmują one kryteria społeczne, religijne, finansowe czy finalnie najważniejsze, muszą iść w zgodzie z reputacją danej rodziny.
~ ważne wytyczne
Tak jak już dwukrotnie wspomniałam, jest kilka czynników, które bierz się pod uwagę przy wyborze kandydata. A najważniejszym jest chyba niezmiennie religia.
Zdecydowana większość Marokańczyków to muzułmanie. Rodziny szukające partnerów dla swoich dzieci, często zatem szukają osoby, która podziela te same przekonania i praktyki religijne. Jest to postrzegane jako sposób na zapewnienie, że para będzie wyznawać te same wartości w życiu. A co za tym idzie, będzie im bliżej do siebie, łatwiej się zgrają oraz szybciej stworzą szczęśliwy związek. To wszystko w efekcie ma ich wzmocnić by razem mogli stawiać czoła wyzwaniom życia małżeńskiego.
Kolejnym ważnym czynnikiem jest status społeczny. Rodziny szukają często partnera o podobnym pochodzeniu społeczno-ekonomicznym, ponieważ jest to postrzegane jako sposób na zachowanie wspólnych oczekiwań na przyszłość. Niekiedy zdarza się, że rodziny szukają partnera pochodzącego z wyższej klasy społecznej, by poprawić swój byt oraz zapewnić większe szanse i lepsze perspektywy swoim dzieciom. Stabilność finansowa bowiem jest istotnym czynnikiem przy wyborze współmałżonka w Maroku. W końcu para będzie w stanie zapewnić sobie i swojej rodzinie utrzymanie w przyszłości.
Reputacja rodziny to kolejny ważny czynnik przy wyborze współmałżonka w Maroku. Rodziny mogą szukać partnerów pochodzących z szanowanych rodzin, ponieważ jest to postrzegane jako środek na ochronę własnej reputacji. Zdarza się, że niektórzy mogą sprawdzać przeszłość delikwentów lub szukać referencji, aby upewnić się, że osoba która ma wejść do ich rodziny faktycznie ma dobry charakter i jest nienagannym człowiekiem.
Kryteria wyboru mogą wydawać się ograniczające lub restrykcyjne, ale musimy pamiętać, że to wszystko ma służyć zapewnieniu udanego i stabilnego małżeństwa w Maroku. Wiele rodzin postrzega aranżowane małżeństwa jako sposób na zapewnienie solidnych podstaw dla przyszłości swoich dzieci i przywiązuje dużą wagę do znalezienia odpowiedniego partnera, który spełniałby oczekiwania i kryteria. A tak ogólnie rzecz biorąc, wybór partnera w zaaranżowanym małżeństwie jest wysoce ustrukturyzowanym i starannie przemyślanym procesem. Rodziny biorą pod uwagę szereg czynników, mających na celu zapewnienie szczęśliwego, stabilnego i udanego małżeństwa swoim dzieciom.
~ fakty i statystyki
Ciężko zmierzyć jak mocno aranżowane małżeństwa wpływają na trendy życia w Maroku, bo niewiele jest badań czy sondaży mówiących o tym zjawisku w liczbach. Pewnie też dlatego, że niewielu Marokańczyków przyznaje się do brania udziału w tym procederze. Z jednej z ankiet społecznych przeprowadzonych przez rząd marokański wynika, że około 50% małżeństw w Maroku jest nadal aranżowanych przez rodziny panny i pana młodego. Statystyki oczywiście obejmują cały kraj, a musimy pamiętać, że liczba ta jest większa na terenach wiejskich oraz stosunkowo mniejsza w dużych miastach. Tu ludzie bowiem starają się żyć już nieco innym, bardziej nowobogackim i zachodnioeuropejskim modelem tworzenia rodzin. Ten odbiega często od tradycji oraz zakorzenionych wartości. Tutaj młodzi Marokańczycy coraz częściej odrzucają koncepcję aranżowanych małżeństw i zamiast tego decydują się na małżeństwa z miłości.
Co ciekawe, ostatnie dane z raportu UNFPA pokazują nawet większy procent na rzecz aranżowanych małżeństw w Maroku – aż do 70% populacji wzięła bądź będzie objęta tym procederem. Badanie przeprowadzone przez Marokańską Komisję wykazało natomiast, że średni wiek zawarcia osób zawierających małżeństwa tego typu wynosi 28 lat dla mężczyzny oraz 25 lat dla kobiety. To samo badanie również wskazało, że różnica wieku w parach, które wchodzi ze sobą w związek małżeński wynosi minimum 5 lat. Najczęściej na korzyść przyszłego męża. Inne badanie przeprowadzone przez marokańskie Ministerstwo Edukacji Narodowej wykazało, że większość aranżowanych małżeństw w Maroku jest inicjowana przez rodziny potencjalnych partnerów. To podczas tej ankiety udowodniono także, że czynniki takie jak reputacja rodziny, zgodność religijna i stabilność finansowa, są najważniejszymi wyznacznikami przy wyborze współmałżonków.
~ zmiany społeczne
Warto zauważyć, że chociaż aranżowane małżeństwa są powszechne w Maroku, to w ostatnich latach pojawiła się tendencja do większego indywidualizmu. Tę zmianę można przypisać wielu czynnikom, w tym rosnącemu naciskowi na możliwości edukacji czy kariery. Głównie jednak wszystko wywodzi się z modernizacji i wszechobecnej globalizacji, które przyniosły krajowi oraz jego mieszkańcom nowe idee oraz postawy dotyczące relacji międzyludzkich i ról płciowych. Edukacja i dostęp do szkolnictwa stają niekiedy w opozycji do tradycyjnych norm i wartości. Dotyczy to w szczególności kobiet, które w ostatnich latach poczyniły znaczne postępy w zakresie możliwości kształcenia i zatrudnienia.
Zatem omawiając zmieniające się trendy społeczne, należy wziąć pod uwagę rosnącą role kobiety w społeczeństwie marokańskim. Te w Maroku coraz częściej bronią już swoich praw i dążą do większej równości w związkach, tym samym także i w małżeństwach. Doprowadza to do tego, że coraz więcej kobiet odrzuca aranżowane małżeństwa, próbując wybrać dla siebie odpowiednią drogę. Są one coraz silniejsze i bardziej asertywne. Stawiają granice co jest dla nich dobre oraz właściwe. To wszystko znajduje też odzwierciedlenie w fakcie, że mediana wieku zawierania małżeństw w Maroku wzrasta, zwłaszcza w przypadku kobiet.
Innym ważnym czynnikiem wpływającym na zmiany postaw wobec aranżowanych małżeństw jest wpływ zachodnich wartości kulturowych. W miarę jak Marokańczycy stają się coraz bardziej narażeni na zachodnie media i kulturę, coraz większy wpływ na nich ma idea romantycznej miłości i znaczenie osobistej zgodności w związkach. Tym samym, stają oni w opozycji do utartych schematów oraz wyznaczników udanego małżeństwa. Nie oznacza to jednak, że aranżowane małżeństwa stają się w Maroku przestarzałe i odchodzą do lamusa. Nadal pozostają ważną praktyką kulturową, szczególnie ważną na obszarach wiejskich i wśród tradycyjnych rodzin. Ogólnie rzecz biorąc, zmieniające się podejście do aranżowanych małżeństw w Maroku odzwierciedla szersze zmiany społeczne i kulturowe zachodzące w tym kraju. W miarę jak kobiety stają się coraz bardziej upodmiotowione, a kraj staje się mocniej połączony ze społecznościami globalnymi (choćby przez media społecznościowe), tradycyjne normy i wartości są kwestionowane lub definiowane na nowo.
~ słowem podsumowania
Praktyka aranżowanych małżeństw w Maroku jest znaczną częścią społecznej i kulturowej strony kraju. To prawda, że trend w kierunku małżeństw z miłości rośnie, ale te pierwsze, nadal uważane są za ważny twór. W wielu bardziej konserwatywnych i religijnych rodzinach dzieci nie mogą podejmować sami decyzji o swojej przyszłości. Tu niemniej, trzeba pamiętać o tym, że aranżowane związki (choć mogą wydawać się spisaniem życia na straty) to opierają się w Maroku na wzajemnym szacunku. Pary dobierane są tak by były na podobnym poziomie, przez co wyznają najczęściej podobne wartości kulturowe i religijne, a to w większości wystarcza by stworzyć udany związek. Mnóstwo par z takich małżeństwa nigdy nawet nie myśli o rozwodzie, wiodąc życie oparte na silnym fundamencie wspólnych przekonań i wzajemnym szacunku.
Małżeństwa aranżowane to wieloletnia tradycja w wielu kulturach na całym świecie, w tym w Maroku. Podczas gdy niektórzy ludzie postrzegają je jako sposób na zachowanie ciągłości najważniejszych wartości kulturowych i religijnych, inni mają je za naruszenie osobistego wyboru i wolności. Patrząc na ten twór należy pamiętać, że wiele rodzin kładzie ogromny nacisk na zgodność partnerów, stąd kierują się oni listami czynników, przekonań i celów. Według wielu, wypełnienie ich i odpowiedni dobór partnerów prowadzi do bardziej stabilnych i długotrwałych relacji. Co w efekcie daje korzyści finansowe czy socjalne. Aranżując małżeństwa we własnych kręgach społecznych, rodziny są w stanie utrzymać i wzmocnić swoje powiązania oraz reputacje. A to odbija się na stabilności finansowej oraz bezpieczeństwie. Jedynym poruszanym zawsze argumentem na nie przy tego typu związkach jest przymusowość wyboru. Istnieje zawsze bowiem ryzyko, że związek jest ustawiony wbrew przyszłych współmałżonkom. Może to mieć poważne negatywne konsekwencje dla ich zdrowia psychicznego.
Ogólnie rzecz biorąc, jest sporo zalet jak i wad małżeństw aranżowanych, a debaty odnośnie nim raczej nigdy nie ustaną. Ja sama nie wiem czy stoję w zgodzie z tym tworem czy może w opozycji. A Ty, co myślisz?
Źródła:
*United Nations Population Fund (UNFPA). Reaching Common Ground: Culture, Gender and Human Rights: https://www.unfpa.org/sites/default/files/portal-document/DP.FPA_.CPD_.MAR_.10%20-%20Morocco%20CPD%20-%20Final%20-%205Jul22_ENG_0.pdf
*High Commission for Planning, Kingdom of Morocco. (2022). National Survey on Population and Family Health: https://www.hcp.ma/Les-Brefs-du-Plan-N-19-Octobre-2022_a3586.html
*Ministry of National Education, Vocational Training, Higher Education and Scientific Research, Kingdom of Morocco. (2014). National Survey on Youth: Key Findings. Retrieved from http://www.emploi.gov.ma/sites/default/files/National-Survey-on-Youth-2014_EN.pdf
