Jestem wielką fascynatką symboli, pradawnych obiektów czy form mających w sobie drugie dno. Znaczenia wielu ze znanych powszechnie obiektów nie jesteśmy w stanie wytłumaczyć, lecz nie Hamsy. Ucieleśniamy ją z islamem oraz czarami ochronnymi, ale czy faktycznie takie jest jej znaczenie ? W tym poście przybliżę skąd pochodzi i co za sobą niesie..
~ jeden amulet & wiele nazw
Hamsa to fascynujący pradawny symbol spotykany często w krajach arabskich jako element dekoracji czy ubioru. Jego początki użycia datuje się na odległe czasy starożytnej Mezopotamii oraz Kartaginy (czyli współczesne regiony Iraku oraz Tunezji). To tam znaleziono symbol Hamsy rysowany na wielu historycznych artefaktach, a także w amuletach odnalezionych przy boginii Ishtar. Talizman przyszedł ze starożytnego Bliskiego Wschodu, lecz wpoił się we wszystki religie oraz wierzenia ludów. Ma w różnych zakątkach ciut inne znaczenie, lecz wszędzie tożsame z ochroną. Istnieje teoria, która wiąże hamsę z Mano Pantea (tak zwaną Ręką Wszechbogini), amuletem znanym w starożytnym Egipcie, który służył do przywoływania dobrych duchów chroniących rodzinę przed nieszczęściem.
W Maroku Khmisa, po arabsku Khamsah, a w innych regionach świata także Chamsa, , Hamesh, Khamisa, Hamsa, ręka Fatimy lub ręka Miriam (czyli Marii).
Wiele nazw na ten sam symbol, który z czasem dla niektórych stał się również amuletem. Zależy kogo i gdzie spytamy, taką nazwę dostaniemy. To symbol walki z negatywną energią oraz znanym w wielu religiach “the evil eye” , czyli złym okiem. Tym zazdrosnym spojrzeniem innych na nas, na to co posiadamy lub do czego dążymy. To talizman ochronny, ma przynosić dobro, obfitość, szczęście i płodnośc kobiecie, która go posiada.
W Polsce przyjęła się nazwa ręka Fatimy choć moim zdaniem bliżej nam powinno być do ręki Miriam. Dlaczego?
Fatima al Zahra była córką proroka Mahometa, uważana za osobę czystą i bez grzechu. Jej imię w wielu krajach muzułmańskich znaczy “lśniąca”. Stąd powiązanie z dłonią i nazwą. W naszym mniemaniu symbol ten najczęściej kojarzy jest z islamem, choć tak naprawdę występuje we wszystkich religiach. Z kolei nazwa ręka Miriam najczęściej stosowana jest w wierzeniach żydowskich. Miriam bowiem odnosi się do siostry Mojżesza, który wyprowadził Izraelitów z Egiptu. Postać się stała się symbolem walki o szczęście oraz ochrony, przez to jakie życie prowadziła.
~ znaczenie w wyglądzie
Ayin ha’ra – to po herbajsku złe spojrzenie, to coś w oczach co ma rzucić na nas klątwe. Wierzy się bowiem, że niektórzy ludzie mają moc rzucania swoim wzrokiem czarów, a Hamsa jest właśnie tym czymś co ma nas ochronić. Amulet to najczęściej otwarta prawa dłoń, jednak w zależności od jej ułożenia takie przyjmuje znaczenie i do czego innego jest stosowana. Otwarta ręka reprezentuje ochronę, błogosławieństwo, dodaje mocy oraz siły w walce z przeciwnościami losu. Kilka podstawowych znaczeń to:
- otwarta z rozłożonymi palcami – ma chronić swojego właścielami, stosowana w magii apotropaicznej( czyli wierzeniach, w których próbuje odwrócić się nieszczęście oraz zły wpływ kogoś)
- zamknięta dłoń ze złączonymi palcami – ma trzymać przy nas szczęście, które już posiadamy
- palce skierowane do góry – symbolizują jeszcze większą ochronę przed złem, przed klątwami rzucanymi na nas z otoczenia oraz przed naszymi myślami związanymi z nienawiścią, zazdrością i niepewnością
- palce skierowane do dołu – udzielają błogosławieństwa właścicielowi, sprowadzą na niego sukces i dobro wszechświata. Skierowana w dół przynosi odpowiedzi na modlitwy.
Amulety często wykonane są ze złota, miedzi lub srebra. Można spotkać je z wyrafinowanymi zdobienia, kamieniami szlachetnymi, a także symbolem oka pośrodku dłoni. Czasami sugeruje się malowanie ich na czerwono, gdyż niektóre rytuały stanowią o składaniu zwierząt w ofierze i wykorzystywaniu ich krwi w celu większej ochrony domowników. Wiele rodzin wiesza je jako ozdobę na drzwiach swoich domów, zwłaszcza polecane jest to młodym małżeństwom lub kobietom, które starają się o potomstwo. Symbol uważany bowiem jest za ten zwiększający szanse na ciąże oraz ochronę dziecka w łonie matki. Ma wzmocnić słabych ludzi i uzdrowić nawet tych jeszcze nienarodzonych. Hamsa ma bronić dom i rodzinę przed wszystkimi kataklizmami.
~ co religia to inny wymiar wierzeń
Jest wiele różnych źródeł mówiących o tym, że symbol ten nie jest zrzeszony z żadną religią. Kolejne mówią o tym, iż kultura żydowska jako pierwsza użyła tego symbolu. Khamsa w języku hebrajskim i arabskim jest słowem oznaczającym liczbę “pięć”. Pierwsze skojarzenie to oczywiście pięć palców. Istnieje także głębsze znaczenie dla wielu, jak choćby symbolika pięciu ksiąg Tory: Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers i Deuteronomy. Kolejne to fakt, że piąta litera alfabetu hebrajskiego, skąd nazwa się wzięła, to “Hej” – jedno ze świętych imion Boga. Wielu przypisuje “złemu oku” całe ciepienie świata, zwłaszcza, że odniesienia do tego możemy znaleźć w konkretnych wersach Tory, który wyraźnie przestrzega swoich wyznawców przed ayin ha’ra. Tuż obok ręki w judaizmie pojawia się symbol ryby, która również ma siłe ochronną jeśli chodzi o złe oko.
W judaizmie ręka Miriam symbolizuje pięć zmysłów właściciela, którymi ma on podążać w życiu by wysławiać i wielbić Boga. Odnosi się także do czasów biblijnych oraz ma swoje wzmianki w Dziesięciu Przykazaniach – to o niej mówi się “silna ręka Boga, która wyprowadziła Żydów z Egiptu”. Istnieje wiele manuskryptów oraz rysunków ukazujących w sztuce żydowkiej tę rękę. Bardzo popularne jest powiedzonko “hamsa, hamsa, hamsa, tfu, tfu, tfu” – działa trochę jak nasze odpukanie w niemalowane na szczęście.
Co ciekawe, wygnani Żydzi, którzy osiedlili się na ziemiach marokańskich – na terenach choćby Chefchaouen- używali ręki do ochrony na drzwiach. A swego czasu rząd Hiszpanii, z której uciekali, wydał zakaz stosowania amuletu otwartej dłoni bojąc się jego efektów.
Idąc dalej po świecie. W islamie mamy kilka znaczeń. Z języka arabskiego “khamesh”. Dla muzułmanów ze szkoły sunnickiej reprezentuje pięć filarów wiary muzułmańskiej: wiare, modlitwę, pielgrzymkę, post i miłości. Dla wyznawców szyickich reprezentuje pięci najważniejszych postaci islamu: Mahometa, Fatimę, Ali (chrześniaka proroka), Hussana i Husajna (wnuków). Natomiast jest też wiele odniesień do tego, jakoby symbol miałby chronić kobiety przed chorobami wenerycznymi. Im głębiej zaczniemy grzebać w różnych źródłach tym więcej dwuznacznych znaczeń odnajdziemy, zwłaszcza odniesień do świata seksualności i cielesności. Ręka Fatimy reprezentuje bowiem kobiecość, ma chronić przed niebezpieczeństwami, które mogą spłynąć na rodzinę. W świecie Maghrebu Hamsa jest elementem wystroju domów, który ma chronić przed pechem.
Wsród Berberów w Maroku istnieje powiedzenie Khamsa fi Ainek – co dosłownie znaczy “pięć palców w oku”. Mówi się, że wystarczy unieść prawą otwartą dłoń z lekko rozsuniętymi palcami i wypowiedzieć Khamsa wa-Kahmis, a zło odejdzie.
Niektórzy w to wierzą, inni już mniej. W świecie gdzie magia nadal jest żywą częścią społęczności ciężej jest jednak uciec od uczucia, że coś w tym musi być, a amulet faktycznie może się przydać. Dla przykładu w Egipcie nadal praktykowane jest robienie tak zwanych Khamays, czyli łączenie pięciu elementów przypominających hamse i przypinanie ich jako ozdoby do włosów lub ubrań dzieci – oczywiście w celu ochrony.
Symbol pojawia się nie tylko w tych dwóch religiach. Ma również swoje odzwierciedlenie w buddyzmie i hinduizmie, gdzie nabiera innego znaczenia. Dla wyznawców tych religii Hamsa reprezentuje czakry. To miejsca, w których kumuluje się i przepływa energia naszego ciała. Kiedy czakry są otwarte to czeka nasz zdrowie, szczęście i dobre życie, natomiast ich zamykanie stanowi o problemach. I tak dla większego zrozumienia symboliki dłoni:
- kciuk – symbolizuje element ognia, czyli czakre splotu słonecznego
- palec wskazujący – to element powietrza / czakra serca
- środkowy palec – element eteryczny / czakra gardła
- serdeczny palec – element ziemi / czakra korzenia
- mały palec – element wody / czakra krzyżowa
Co ciekawe, dla praktykujących jogę zaznajomionych z systemem czakr, hamsa odnosi się do konkretnych części naszego ciała: rdzenia kręgowe, krzyża, splotu słonecznego, serca, gardła. Wykorzystywana jest także w naukach Kabały, stąd jej wielka popularność w ostatnich czasach.
A chrześcijaństwo ? Przyjęło nawet swoją nazwę, stosunku niedawno porównując ile set lat symbol krąży po ziemi. Ręka Marii, tak potocznie nazwano hamsę – oczywiście od imienia matki Jezusa, wokół którego krąży ta religia. Wiara w symbole podobnie jak w islamie, jest tu odrzucana. Katolicy nie powinni troszczyć się o nic innego jak krzyż, natomiast ze względu na wiele połączeń z judaizmem oraz starymi biblijnymi dziejami to Hamsa jest akceptowalna w wielu kręgach chrześcijaństwa. Jest symbolem Marii, kobiety wywoższonej ponad całą ludzkość. Kobiety wrażliwej, współczującej, kochającej i troskliwej. Ma być przypomnienim, że Bóg ma nad nami moc i ma dla nas plan. Sporne jest jednak zachęcanie do noszenia lub umieszczania tego symbolu w chrześcijańskich domach, ze względu na liczbe powiązania z magią i spirytyzmem tego amuletu.
~ inna współczesność
Obecnie symbol ten używany jest w różnych kulturach jako ikonę ochrony. Jest popularnym symbolem umieszczanym w biżuterii kobiecej. Uważa się, że noszą go często ludzie będący na rozdrożu w swoim życiu, wierzący w nadprzyrodzone moce oraz próbujacy ochronić to co mają za wszelką cenę. Nie jest już ważna religia, niezależne są przekonania, bo chodzi o coś więcej jak Siła Wyższa. Ludzie wierzą w ten symbol, chcąć zapewnić sobie dobre życie i niejako zepnąć odpowiedzialność za zło, które im się przytrafia. Chcieli mieć źródło energii, chroniące przez negatywnymi aspektami życia.
A Ty, wierzysz?
